कागद राजस्थानी

शनिवार, 16 जुलाई 2011

चौमासो मुरधर रो उच्छब

                                      चौमासो मुरधर रो उच्छब             


चौमासै री बिरखा रा रंग न्यारा । तपती गरमी अर फंफेड़ण आळी लू । इण रै बिच्चै छांटां रो छमको । सुक्की धरती । कळझळता रूंखड़ा । लटपटाईजता घास अर बांठका । तिरस साम्भ भटकता डांगर । पाणी पाणी करता पिराण छोडता पंखेरु । रुंआंड़ी उपाड़तो किरसो । मुरधर मेँ मोरां रै कंठां में टसकता बिरखा रा गीत । डेडरां रै ताळवै चिपती जीभ । काछबां रा पग पिंड मेँ कैद । चौगड़दै हाहाकार । आस कै होसी कदै ई तो जळजळाकार । च्यारुं कूंट बिरखा री चावना-ध्यावना । क्या कैवणां है ऐड़ी चाईजती घड़ी मेँ बिरखा रा ।
                         मुरधर मेँ बिरखा री पैली ई छांट री रंगत निरवाळी । बिरखा रा अणूंता कोड । मोरिया नाचण ढूकै । डेडर कंठ सम्भाळै अर लाम्बी तान टेरै । काछबा देखै जळव्हाळा । रूंखड़ा लैरिया करै । बांठका-झाड़का पान सोधै । सीवण, धामण,बूर, भुरट, मुरट , खीँप,बूई सिणियां अर डचाब पसवाड़ो फोरै । रोई आप रा हरियल गाभा अंवेरै । किरसो हळ पंजाळी सीध मेँ करै । धरती पेट पड़िया बीज उजाळै । चौमासो मुरधर मेँ उच्छब रै उनमान । चौगड़दै पाणी रा गुणगाण । बिरखा रा नाप आंगळ्यां माथै । अर आंगळ्यां खेत खानीं । खेत मेँ चिग बापरै तो डांगरां रा मन उडारु ।
                       खेतीखड़ आपरै धंधै । टाबरिया रम्मतां मेँ । रम्मत मेँ माटी रा घर । छोरयां हींडा री होड मेँ । लुगायां तीजां री त्यारयां मेँ । नूंईँ बीनण्यां तकावै पीवरिया । नूंआं परणीज्या मोट्यार पैलै सावण धण अळगाव मेँ बटबटीजै । खेतां मेँ लुगायां भेळी होवै । साथै रैवै जोधजुआन छोरयां-छापरयां-बीनण्यां । खेत मेँ रूंखां रै ऊंचा लाम्बा डाळां माथै घलै हींडा । पकै पकवान । पकोड़ा । चीलड़ा । चूरमां । गुलगुला । मालपूआ । पुड़ा । पछै हीँडीजै हींडा । लाम्बी लाम्बी ऊबल्यां मचकाईजै । ऊबली ऐकल अर जोड़ै सूं । ताळी । नाच । हंसी । ठठ्ठा । गीत । किलोळ । इण सब मेँ छूटै हांफड़ा । भळै थक हार बनभोजन नै ढूकै । सगळी भेळी जीम्मै । जीम जूठ घरां आवै । खेत बणाई चीजां घर रै बाकी लोगां मेँ बंटै । घर रा सगळा कोड सूं जीम्मै । छेकड़ सगळी थक हार सोवै ।
                      बिरखा मेँ तळाब , कुंड, बावड़ी आद स्सै भरीजै । लबालब । मोट्यार आं मेँ न्हावण ढूकै । गंठा बीड़ै । चुभ्यां लगावै । पाणीँ मेँ ऊंदा सूआं तिरै । गंठा बीड़णोँ ऐक कळा । हरेक नीँ बीड़ सकै गंठो । गंठो, ऊंची जाग्यां सूं पाणी मेँ कूदण री ऐक कळा । ऐक पग सीधो अर दूजै पग रो पंजो पैलड़ै पग रै गोडै माथै । तीखो रूप । सीधो पाणीं मेँ-देड़ेंदा । हब्बीड़ ऊपडै़ । पाणीं में जळेबी बणै । अर सगळा ताळी देंवता बोलै-फलाणैं जबरो गंठो बीड़ियो ! तळाब रै किनारै बिजिया[ भांग ] घोटीजै ! सगळा मिल भांग पीवै ! भांग पीयां पछै न्हावण री ऐक झुट्टी भळै लागै । न्हावंतां-न्हावंतां भांग असर सरू करै । भोख बधै !
                       न्हावण रै बाद तळाब माथै ई गोठ होवै । सीरा-पूड़ी, दाळ-बाटी-चूरमो अर पकोडा़ बणै ! मोगरी रो चूरमो भांग रै नसै में दूभर्या लगावै । बीकानेर रै हंसोळाव,संसोळाव,हरषोळाव,कोलायत अर सागर रै तळाबां माथै आं दिनां गोठां रा दौर चालै । बजरंग धोरै माथै भी रंग जमै । जोधपुर, उदयपुर,जैसलमेर,बाड़मेर,कोटा,बूंदी री तो गोठां नामी है । देस दिसावर गया लोग आं गोठां रा सुख लूंटण सारू पाछा आवै ! मुरधर में गोठां री मै’मा निरवाळी !

[*] चौमासो मुरधर रो उच्छब [*]

by Om Purohit Kagad on Saturday, July 9, 2011 at 1:00am
चौमासै री बिरखा रा रंग न्यारा । तपती गरमी अर फंफेड़ण आळी लू । इण रै बिच्चै छांटां रो छमको । सुक्की धरती । कळझळता रूंखड़ा । लटपटाईजता घास अर बांठका । तिरस साम्भ भटकता डांगर । पाणी पाणी करता पिराण छोडता पंखेरु । रुंआंड़ी उपाड़तो किरसो । मुरधर मेँ मोरां रै कंठां में टसकता बिरखा रा गीत । डेडरां रै ताळवै चिपती जीभ । काछबां रा पग पिंड मेँ कैद । चौगड़दै हाहाकार । आस कै होसी कदै ई तो जळजळाकार । च्यारुं कूंट बिरखा री चावना-ध्यावना । क्या कैवणां है ऐड़ी चाईजती घड़ी मेँ बिरखा रा ।
                         मुरधर मेँ बिरखा री पैली ई छांट री रंगत निरवाळी । बिरखा रा अणूंता कोड । मोरिया नाचण ढूकै । डेडर कंठ सम्भाळै अर लाम्बी तान टेरै । काछबा देखै जळव्हाळा । रूंखड़ा लैरिया करै । बांठका-झाड़का पान सोधै । सीवण, धामण,बूर, भुरट, मुरट , खीँप,बूई सिणियां अर डचाब पसवाड़ो फोरै । रोई आप
रा हरियल गाभा अंवेरै । किरसो हळ पंजाळी सीध मेँ करै । धरती पेट पड़िया बीज उजाळै । चौमासो मुरधर मेँ उच्छब रै उनमान । चौगड़दै पाणी रा गुणगाण । बिरखा रा नाप आंगळ्यां माथै । अर आंगळ्यां खेत खानीं । खेत मेँ चिग बापरै तो डांगरां रा मन उडारु ।
                       खेतीखड़ आपरै धंधै । टाबरिया रम्मतां मेँ । रम्मत मेँ माटी रा घर । छोरयां हींडा री होड मेँ । लुगायां तीजां री त्यारयां मेँ । नूंईँ बीनण्यां तकावै पीवरिया । नूंआं परणीज्या मोट्यार पैलै सावण धण अळगाव मेँ बटबटीजै । खेतां मेँ लुगायां भेळी होवै । साथै रैवै जोधजुआन छोरयां-छापरयां-बीनण्यां । खेत मेँ रूंखां रै ऊंचा लाम्बा डाळां माथै घलै हींडा । पकै पकवान । पकोड़ा । चीलड़ा । चूरमां । गुलगुला । मालपूआ । पुड़ा । पछै हीँडीजै हींडा । लाम्बी लाम्बी ऊबल्यां मचकाईजै । ऊबली ऐकल अर जोड़ै सूं । ताळी । नाच । हंसी । ठठ्ठा । गीत । किलोळ । इण सब मेँ छूटै हांफड़ा । भळै थक हार बनभोजन नै ढूकै । सगळी भेळी जीम्मै । जीम जूठ घरां आवै । खेत बणाई चीजां घर रै बाकी लोगां मेँ बंटै । घर रा सगळा कोड सूं जीम्मै । छेकड़ सगळी थक हार सोवै ।
                      बिरखा मेँ तळाब , कुंड, बावड़ी आद स्सै भरीजै । लबालब । मोट्यार आं मेँ न्हावण ढूकै । गंठा बीड़ै । चुभ्यां लगावै । पाणीँ मेँ ऊंदा सूआं तिरै । गंठा बीड़णोँ ऐक कळा । हरेक नीँ बीड़ सकै गंठो । गंठो, ऊंची जाग्यां सूं पाणी मेँ कूदण री ऐक कळा । ऐक पग सीधो अर दूजै पग रो पंजो पैलड़ै पग रै गोडै माथै । तीखो रूप । सीधो पाणीं मेँ-देड़ेंदा । हब्बीड़ ऊपडै़ । पाणीं में जळेबी बणै । अर सगळा ताळी देंवता बोलै-फलाणैं जबरो गंठो बीड़ियो ! तळाब रै किनारै बिजिया[ भांग ] घोटीजै ! सगळा मिल भांग पीवै ! भांग पीयां पछै न्हावण री ऐक झुट्टी भळै लागै । न्हावंतां-न्हावंतां भांग असर सरू करै । भोख बधै !
                       न्हावण रै बाद तळाब माथै ई गोठ होवै । सीरा-पूड़ी, दाळ-बाटी-चूरमो अर पकोडा़ बणै ! मोगरी रो चूरमो भांग रै नसै में दूभर्या लगावै । बीकानेर रै हंसोळाव,संसोळाव,हरषोळाव,कोलायत अर सागर रै तळाबां माथै आं दिनां गोठां रा दौर चालै । बजरंग धोरै माथै भी रंग जमै । जोधपुर, उदयपुर,जैसलमेर,बाड़मेर,कोटा,बूंदी री तो गोठां नामी है । देस दिसावर गया लोग आं गोठां रा सुख लूंटण सारू पाछा आवै ! मुरधर में गोठां री मै’मा निरवाळी !

सतलडी़

* सतलडी़ *



देर करी क्यूं आवण मेँ ।

आग लागगी सावण मेँ |1



बादळ आय भेई देह ।

आयो आनन्द गावण में ।2।



जगी आस थे आवोला ।

लागी काग उडावण मेँ ।3।

धन थारो घर मेँ खूटै ।

कांईं सार कमावण में ।4।


हाथां प्रीत लाग्या बाण ।

कांईँ सार लुकावण मेँ ।5।


पै'ली छांट पूगो घरां ।

सावण ढूक्यो खावण में ।6।


गाड़ी पकड़ो सीधा सट ।

कोनीँ सार सुस्तावण मेँ ।7।

कुचरणीं

कुचरण्यां





* रेल रा खेल *


रेल रा

भूंडा खेल

मुसाफ़रां नै

मारयां बिनां

छोडै नीँ गेल !




* जातरा *


जातरा सारु

चडो तो हो

रेल गाडी
पण

घरां कियां पूगस्यो

लाडी ?

* मुआवजो *
जे आपनै चाईजै
घणोँ मुआवजो

तो भाया

रेल सूं

गांवतरै जावज्यो !


* हादसा *
जे

रेल हादसा टळै

तो रेलिया भष्टाचार री
दाळ कियां गळै ?


* रेल मंत्री *कोई देखो रे

भारत री जन्मपत्री

कद मिसी

भारत नै रेलमंत्री ?

* उरे परे मरे *

बताओ नीँ
रेल री
उ.रे. प.रे. म.रे.
रेल हादसोँ में
इतने क्यूं मरै ?




* पुलिस-१ *


मिनखां रा 

सळ काढण आळी

उस्तरी

जकी घणीं तप्यां पछै

बाळ देवैइणीं खातर

भला मिनख

इण री तपत देख

पईसां रो छांटो देय’र

दूर सूं ई टाळ देवै !


* पुलिस-२


मारणों गोधो

जकै रै आगै

भाज्यां ईपार पडै़

खड़्यो रै’यां मार पडै़ !



* ठाणों *


कटखावणै देवता रो

थान

जकै नै धोक्यां खतरो

अर नीं धोक्यां

घणों खतरो

थाणै रै गेलै सूं

पग रोकोजे अकल है तो

इण नैं

लारली गळी सूं धोको


*बाबो*


लीला आक

कियां चाबां

बाबो तो

घणों ई कै’वै दाबो

पणजींवतै नै कियां

दाबां !


* टाबर *

सगळा टाबर

खुद नै समझै

बाप बराबर !



* आलू *



मटर

टमाटर

गोभी साथै

राखै यारी

है नीं बेटो चालू ?

* साक्षरता *


गांव में 


आई साक्षरता

बूढिया पढै

काम सूं डरता !


*मा*


सांस आवै दोरा

पण

मा घालै

गूदडां में डोरा !


- सगाई -



सगाई में

सग्गा ई मिलै

बीन-बीनणीं नीं !

जिण तरैठगाई में

ठग्गां रो काम

उणीं तरै

सगाई में 

सगां रो काम !


- जोग-संजोग -


म्हैं कै’यो-

म्हारी बींटी गमगी

बां कै’यो-

जोग री बात है !

म्हैं कै’यो-

म्हारी बींटी लाधगी

बां कै’यो-संजोग री बात है !

म्हैं कै’यो-

बींटी ना गम्मीं,ना लाधी

धक्कै सूं फ़ोडा़ पड़ग्या

बींटी तो

खूंजै में ई पडी़ ही !

बां कै’यो-जोग-

संजोग री बात है !


* पंच *


काम कित्तो ई

होवै

भलांईँ टंच

राजी नीं होवै

कदै ई पंच !



* प्रमुख *


बण्यो प्रमुख

गयो दुख

अर

आयो सुख !



- दादी -

दादै नै 

कांईं ठा

कठै लाधी

टाबरां रै खेलण री

आ प्यादी !


- दादो -


सो में

पांच घटै

दादो हाल

मूंजडी़ बटै !


- मासी -


लागै

मा सी

पण

सांची बात

बापू जीक्यूं बतासी !



- साळी -

ऐक रूंख री

दो डाळीऐक जोडा़यत

दूजी साळी !

- साळो -

जे है

सासरै में साळोतो लाडी

फ़ेर थे 

कांईं भाळो ?























































Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...